Ο παιδίατρος Αναστάσιος Τσακίρης, σε μια σειρά από εύληπτα επιστημονικά άρθρα που αφορούν άμεσα γονείς και εκπαιδευτικούς, καταθέτει τη γνώση του και τις προτάσεις του . Διαβάστε το τελευταίο πολύ ενδιαφέρον άρθρο-παρέμβασή του για τον περιορισμό των ατυχημάτων των παιδιών.

Ατυχήματα στην παιδική ηλικία

του Αναστάσιου Τσακίρη*

 Ατύχημα σημαίνει κάτι που συμβαίνει λόγω έλλειψης τύχης επομένως κάτι που είναι απρόβλεπτο. Σήμερα βέβαια, πιστεύουμε ότι ένα ατύχημα δεν προκαλείται μόνο από έλλειψη τύχης, αλλά συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες στη γέννησή του.

Σχηματικά θα μπορούσαν να οριστούν σαν αιτίες αυξημένου κινδύνου για τα ατυχήματα στα παιδιά τα ακόλουθα:
- Αυξημένη περιέργεια και τάση για εξερεύνηση
- Μειωμένος συντονισμός των κινήσεων
- Καθυστερημένη ανάπτυξη της αδρής κινητικότητας
- Μη επαρκής συνειδητοποίηση της σχέση αιτίου - αποτελέσματος
- Κακή αντίληψη του κίνδυνου
- Αρνητισμός ή εχθρότητα στις συμβουλές των γονέων
- Δύστροπος χαρακτήρας
- Ανώριμη και εγωκεντρική σκέψη (προσχολική ηλικία)
- Αποδοχή από τους ομηλίκους τους (σχολική)
- Έλξη από τη γοητεία της περιπέτειας (προ - και εφηβική ηλικία)

Τα ατυχήματα αποτελούν συχνή αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στην παιδική ηλικία. Στις προηγμένες χώρες, τα ατυχήματα ξεπερνούν το 50% των αιτιών θανάτου στην παιδική ηλικία. Τα ¾ (63%-80%) των θανάτων από ατυχήματα στην παιδική και εφηβική ηλικία οφείλονται σε τροχαία, με την ευρεία έννοια της λέξης, ενώ τα μισά από αυτά αφορούν επιβάτες τροχοφόρων οχημάτων ηλικίας 5-14 ετών. Τα εγκαύματα και ο πνιγμός αποτελούν τη δεύτερη και την τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου στα παιδιά κάτω των 5 ετών και συμβαίνουν συχνότερα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Από τη άλλη πλευρά, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των δηλητηριάσεων συμβαίνει σε πολύ μικρά παιδιά (85% των ατυχημάτων στο σπίτι) και σοβαρές επιπλοκές εμφανίζονται μόνο στο 2,5% του συνόλου, οι θάνατοι είναι πιο συχνοί στους εφήβους.(απόπειρες αυτοκτονίας)

Η επίπτωση των ατυχημάτων σχετίζεται με παράγοντες όπως η ηλικία (πλέον επιρρεπής είναι η ηλικία των 12-36 μηνών), το φύλο (τα αγόρια τραυματίζονται δύο φορές συχνότερα από τα κορίτσια), η ώρα της ημέρας (συχνότεροι είναι οι τραυματισμοί κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες) και η εποχή του χρόνου (οι καλοκαιρινοί μήνες είναι οι πλέον επικίνδυνοι). Λιγότερο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου αποτελούν η μικρή ηλικία του πατέρα, το «ανεπάγγελτο» της μητέρας, και το επιβαρυμένο ιστορικό ατυχημάτων.

Η προσπάθεια πρόληψης του παιδικού ατυχήματος χρειάζεται συναρωγούς την πολιτεία, τον ιατρικό κόσμο και την οικογένεια.
Η πολιτεία μπορεί να συμβάλλει με μέτρα όπως; α) νομοθετικές αλλαγές για την παραγωγή και τον έλεγχο ασφαλών προϊόντων, ιδίως στον τομέα των φαρμάκων (ειδικά πώματα, λίγες δόσεις φαρμάκου ανά συσκευασία, δισκία χωρίς ελκυστική όψη, κ.ά) αλλά και των παιχνιδιών, β) ενίσχυση του ρόλου του κέντρου δηλητηριάσεων και προώθηση ίδρυσης νέων, γ) παρέμβαση στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των ειδικευομένων ιατρών για καλύτερη γνώση και αντιμετώπιση του παιδικού ατυχήματος, δ) ενημέρωση γονέων-παιδιών διαμέσου του σχολείου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, ε) αυστηρή τήρηση του ΚΟΚ και έλεγχος για τη σωστή τήρηση των κανόνων μεταφοράς των παιδιών,  στ) διαμόρφωση του χωροταξικού και κυκλοφοριακού περίγυρου (σχεδιασμός δρόμων, χαρακτηριστικά κυκλοφορίας, κλπ), με τρόπο που να μειώνεται η πιθανότητα ατυχήματος.
Ο ιατρικός κόσμος και ιδίως οι παιδίατροι, κατέχουν μία στρατηγική θέση στην πρόληψη και αντιμετώπιση του παιδικού ατυχήματος. Ο παιδίατρος, ευρισκόμενος δίπλα στην οικογένεια, έχει τη δυνατότητα να πληροφορήσει γονείς και παιδιά, να λύσει απορίες, να επισημάνει κινδύνους και είναι αυτός που θα αντιμετωπίσει πρώτος το παιδικό ατύχημα, συμβάλλοντας με την έγκυρη και αποτελεσματική παρέμβασή του στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων από αυτό.

Τα ατυχήματα αποτελούν σοβαρότατο πρόβλημα της δημόσιας υγείας όλων των χωρών, γιατί αφορούν στο νεανικό και υγιή πληθυσμό. Είναι ευθύνη όλων γιατί σε μεγάλο βαθμό μπορούν να προβλεφθούν. Τα ατυχήματα δεν τα δημιουργεί η «κακιά ώρα», η «κακοτυχία» ή το «κακό μάτι», αλλά είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων (ανθρώπινο λάθος, αφέλεια, απερισκεψία, περιφρόνηση, ή άγνοια του κινδύνου), τους οποίους έχουμε υποχρέωση να προλάβουμε. Η δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος είναι το σημαντικότερο μέτρο για την πρόληψη των ατυχημάτων στα παιδιά, με δεύτερο μέτρο την εκπαίδευση του κοινωνικού συνόλου.

Και σαν επίλογος μερικές χρήσιμες οδηγίες για την πρόληψη των ατυχημάτων στο σπίτι που σίγουρα όλοι τις ξέρουμε αλλά που όμως συχνά αμελούμε…
1. Φροντίστε ώστε στο διαμέρισμα ή στο σπίτι σας και στον περιβάλλοντα χώρο να υπάρχουν προδιαγραφές ασφάλειας. Ο κατάλληλος φωτισμός μέσα και έξω από το σπίτι είναι απαραίτητο στοιχείο.
2. Μην εγκαταλείπετε ποτέ το παιδί σας μόνο στο σπίτι ή σε επικίνδυνα σημεία μέσα και έξω από το σπίτι, χωρίς την παρουσία ενήλικα.
3. Απομακρύνετε τα επικίνδυνα παιχνίδια από το σπίτι και μην αφήνετε ποτέ επικίνδυνα πράγματα στα χέρια των παιδιών.
4. Μην αφήνετε σημαντική ποσότητα νερού σε μεγάλα δοχεία ή στο μπάνιο και ασφαλίστε καλά πηγάδια, στέρνες ή άλλους χώρους συλλογής νερού.
5. Μην κυκλοφορείτε με φλιτζάνια ζεστών ροφημάτων απρόσεκτοι και αδειάστε όλα τα ποτήρια με τυχόν υπολείμματα ποτών.
6. Χαμηλώστε το θερμοστάτη του θερμοσίφωνα, διατηρείστε σβησμένες τις εστίες της κουζίνας όταν δεν χρησιμοποιούνται και καλύπτετε πάντοτε τις ηλεκτρικές πρίζες.
7. Βεβαιωθείτε ότι βρίσκονται σε ασφαλή σημεία το σιδερωτήριο και τα φωτιστικά και φροντίστε να υπάρχει σύστημα ασφαλείας στον πίνακα του ηλεκτρικού.
8. Τοποθετείστε σε ακίνδυνη θέση έπιπλα με αιχμηρά άκρα και αποφύγετε τις πόρτες με τζάμια και αυτές που κλείνουν μόνες τους.
9. Εξασφαλείστε ότι οι σκάλες δεν είναι απότομες και γυαλιστερές, όπως και τα πατώματα του σπιτιού.
10. Συνηθίστε να κλείνετε το κάλυμμα της τουαλέτας, μην αφήνετε να κρέμεται το κορδόνι από τις περσίδες και απομακρύνετε καρέκλες ή τραπέζια από τα παράθυρα του σπιτιού.
11. Σταματείστε να χρησιμοποιείτε πλαστικές σακούλες και εξασφαλίστε ότι ο σκουπιδοτενεκές φέρει κάλυμμα που ανοίγει δύσκολα και βρίσκεται σε ασφαλές σημείο.
12. Εξαφανίστε τα φυτά που μπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίαση.
13. Σοβαρευτείτε και φυλάξτε το κυνηγετικό ή το υπηρεσιακό σας όπλο σε σίγουρο σημείο, άδειο και ασφαλισμένο. Φυλάξτε σφαίρες, σκάγια και μπαρούτι σε άλλο σημείο, σίγουρο και ασφαλές.
14. Μην αφήνετε φάρμακα και τσιγάρα σε προσιτά σημεία και κλείστε καλά τα ντουλάπια. 

Το ρητό των αρχαίων προγόνων μας «καλύτερα να προλαβαίνεις παρά να θεραπεύεις» είναι σίγουρο ότι έχει βρει την τέλεια εφαρμογή του στα παιδικά ατυχήματα.  

Ο Αναστάσιος Τσακίρης είναι MSc, Παιδίατρος, Υπεύθυνος Παιδικού Αναπτυξιακού Κέντρου Πειραιά (Π.Α.Κ.Π.)